مداخله گرایی فزاینده قاهره در بحران یمن؛ اهداف و پیامدها

به گزارش راهبرد معاصر؛ با تبیین و بررسی تحولات میدانی بحران یمن، شاهد فعالیت و کنشگری گسترده مصر در این کشور هستیم. یکی از این عرصه ها می تواند سفرهای دیپلماتیک مقامات یمن به قاهره باشد که برای نمونه می توان به سفر معین عبدالمالک نخست وزیر یمن به قاهره و دیدار سفیر مصر در یمن با رئیس شورای انتقالی جنوب اشاره کرد. تحلیلگران معتقدند این دیدارها در حالی صورت می گیرد که مصر برای مقابله با تهدیدات روزافزون برای امنیت ملی خود خواهان ایفای نقش گسترده در یمن و تقویت جایگاه و حضورش در جنوب دریای سرخ است. بخش اعظم تهدیدات راهبردی مصر در مداخله گرای فزاینده ترکیه در بحران یمن و آب های سرزمینی این کشور ریشه دارد. در این پژوهش نویسنده سعی می کند ضمن بیان شاخص های مداخله گرایی فزاینده مصر در بحران یمن، پیامدهای این کنشگر ی و چشم انداز آینده فعالیت قاهره در یمن مورد بررسی قرار دهد. 

شاخص ها

در بخش زیر به مهم ترین و برجسته ترین تحولاتی که نشانگر افزایش مداخله گرایی مصر در یمن می باشد اشاره می کنیم:

الف) سفر «معین عبدالمالک» نخست وزیر یمن به قاهره در ژوئیه 2020م که مورد استقبال «مصطفی مادبولی» نخست وزیر مصر قرار گرفت. همچنین وی در طی مدت حضورش در قاهره از سوی مقامات ارشد مصر به خصوص رئیس جمهور عبدالفتاح السیسی مورد استقبال قرار گرفت.

ب) توافق یمن و مصر بر سر فعال سازی سازوکار کمیته عالی مشترک بین دو کشور

ج) حمایت و پشتیبانی فنی مصر از کارکنان یمن در زمینه های مختلف از جمله کارکنان دیپلماتیک و استفاده از تخصص مصر در مرحله بازسازی نهادهای دولتی یمن

د) انعقاد توافق نامه توسعه مکانیزم همکاری در زمینه های حمل و نقل، برق و انرژی

ه) ارسال کمک های پزشکی برای مقابله با کووید 19 به یمن توسط مصر. تمامی این اقدامات نمایانگر تمایل روزافزون مصر برای تقویت حضور خود در مسائل یمن است.

اهمیت

گسترش کنشگری و فعالیت های اخیر مصر در تعامل با دولت غیرقانونی و نامشروع منصور هادی، در راستای تمایل این کشور به تقویت حضور در بحران یمن است زیرا یمن از بعد عمق استراتژیک می تواند نفوذ و جایگاه منطقه ای قاهره را افزایش دهد. اقدامات دیپلماتیک اخیر مصر در بحران یمن در راستای حفظ امنیت خطوط دریایی باب المندب و مهار نفوذ فزاینده قدرت های منطقه ای رقیب مانند ترکیه قابل تبیین است. در طی چند سال گذشته، ترکیه در کنار بحران لیبی و اتیوپی، در یمن با حمایت از حزب اصلاح (اخوان المسلمین) جبهه دیگری را در مقابله با مصر گشوده است.

دیدار اخیر سفیر مصر با رئیس شورای انتقالی جنوب در ریاض نشانگر تمایل قاهره برای این است که خود رابه عنوان یک بازیگر در جنوب کشور تحمیل کند. در حالی که این نشست ممکن است در مورد تشکیل دولت جدید و حمایت از تلاش های ائتلاف عربی برای اجرای توافق نامه ریاض، هماهنگی برای محدود سازی تهدیدات ترکیه و ایران در حوزه امنیت ملی عرب و امنیت دریای سرخ برگزار شده باشد. 

دولت مصر برای توسعه نفوذ خود در بحران یمن سعی می کند روابط خود را با متحدان و شرکا تقویت، حلقه دوستان و گروه های محلی را گسترش و خود را به عنوان یک متحد قابل اعتماد به نمایش بگذارد. برای نمونه شواهد موجود نشان می دهد که قاهره تلاش کرده تا جایگاه و موقعیت برخی از افراد نزدیک به خود را در پست های دولتی یمن حفظ کند که مهم ترین آن ها معین عبدالمالک نخست وزیر یمن است.

با وجود نشانه های مثبتی که عربستان سعودی پس از نشست جی 20 برای بهبود روابط با ترکیه و سپس توافق نامه صلح با قطر نشان داده؛ اما در اقدامات اخیر قاهره مسئله ای وجود ندارد که تضاد منافع عربستان و مصر را در یمن نشان دهد. حتی آن ها در مسئله تضعیف نفوذ حزب اصلاح یمن (مورد حمایت ترکیه) هماهنگی بیشتری انجام می دهند. در این راستا معین عبدالماک نخست وزیر یمن در مصاحبه با روزنامه الاهرام مصر گفت: «دولت یمن وجود گروه های مسلح در خارج از نهادهای دولتی را نخواهد پذیرفت و گروه های مرتبط با دستورکارهای غیرملی را مورد پذیرش قرار نخواهد داد». نخست وزیر مصر در یک اظهارنظر قاطعانه تر در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با معین عبدالمالک گفت: « مصر هر گونه مداخله غیرعرب در امور یمن (با اشاره واضح به ترکیه) را رد می کند» این اظهارات در حالی مطرح شد که رهبران حزب اصلاح با حمایت ترکیه و منابع مالی قطر جناح های مسلح تشکیل داده است و حزب اخوان هم از ترکیه خواسته تا در جنگ یمن مداخله نظامی کند.

چشم انداز نقش مصر در بحران یمن

با توجه به موارد فوق، می توان آینده کنشگری و مداخله گرایی مصر در بحران یمن را پیش بینی و چشم اندازهای احتمالی آن را به طور خلاصه به شرح زیر بررسی کرد:

الف) تشدید مداخله گری ترکیه در بحران یمن: حمایت و پشتیبانی از تشکیلات مسلح وابسته به حزب اصلاح در سواحل غربی و جنوبی این کشور و افزایش فعالیت در آب های سرزمینی یمن که باعث می شود تا مصر به یک مداخله گر فعال برای مهار ترکیه در یمن تبدیل شود. 

ب) در مورد انصارالله، با وجود گسترش نفوذ حوثی ها در سواحل غربی؛ آن ها دائما این پیام را به قاهره ارسال می کنند که امنیت ملی این کشور را تهدید نمی کنند و به منافع آنها آسیب نمی رسانند. با این وجود، قاهره همیشه بر آمادگی مداخله خود برای ایمن سازی دریانوردی در دریای سرخ و باب المندب تأکید می کرد و در گذشته نیز در ساعات اولیه آغاز عملیات طوفان قاطع، کشتی های جنگی را به دریای سرخ می اعزام نمود. بنابراین در صورت تداوم جنگ و قدرت یابی بیشتر انصارالله، مصری ها می توانند از آن به عنوان توجیهی برای افزایش گشت های نظامی خود در آب های بین المللی در سواحل یمن استفاده کنند.

ج) علی رغم مشارکت مصر در ائتلاف عربی و محکومیت شدید حملات انصارالله به عربستان سعودی ، قاهره همچنان به این منطق رسیده که می تواند یک میانجی گر معتبر در میان بازیگران مختلف درگیری یمن اعم از کشورهای حوزه خلیج فارس، دولت یمن، جنوبی های جدایی طلب یا حتی انصارالله محسوب شود. این ویژگی است که انتظار می رود در آینده توسط قاهره به طور موثر مورد استفاده قرار گیرد و به پیشرفت صلح کمک کند. در این زمینه ، به نظر می رسد قاهره همچنان کانال های ارتباطی خود را با حوثی ها حفظ می کند.

نتیجه گیری

اقدامات دیپلماتیک اخیر مصر در بحران یمن در راستای حفظ امنیت خطوط دریایی باب المندب و مهار نفوذ فزاینده قدرت های منطقه ای رقیب مانند ترکیه قابل تبیین است. دیدار اخیر سفیر مصر با رئیس شورای انتقالی جنوب در ریاض نشانگر تمایل قاهره بر این است که خود رابه عنوان یک بازیگر در جنوب کشور تحمیل کند. آینده کنشگری و مداخله قاهره در یمن را می توان بر اساس سه سناریو تبیین کرد: الف) تشدید مداخله گرایی ترکیه در بحران یمن و نقش آفرینی قاهره برای مهار آنکارا ب) بهره برداری مصر از گسترش نفوذ انصارالله برای توسعه فعالیت و جایگاه خود در یمن ج) تقلای قاهره برای ایفای نقش میانجی گرایانه برای خاتمه بخشی به بحران و دستیابی به صلح.